دادگاه بین‌المللی مردمی آبان چیست؟
دادگاه بین‌المللی مردمی آبان، به منظور تعیین ماهیت جنایات روی داده در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ تشکیل شده و تعیین خواهد کرد که آیا مقامات جمهوری اسلامی در ارتباط با این اعتراضات مرتکب جنایت علیه بشریت شده‌اند یا خیر. شش حقوقدان برجستۀ بین‌المللی مسئولیت قضاوت را در این دادگاه بر عهده دارند و پرونده ۱۶۰ تن از مقامات جمهوری اسلامی را که متهم به جنایت علیه بشریت هستند، بررسی می‌کنند.
در آبان ۱۳۹۸ چه اتفاقی افتاد؟
در آبان ۱۳۹۸با افزایش قیمت بنزین اعتراضاتی درگرفت و در سرتاسر ایران تظاهرات مسالمت‌آمیز برپا شد. سرکوب بی‌سابقۀ معترضان طی هفته بعد به کشته و مجروح و بازداشت و شکنجه شدن خودسرانه هزاران تن انجامید. تظاهرات سراسری، مسالمت‌آمیز و بیشتر متشکل از مردمی بود که با خودروهای‌شان خیابان‌ها را مسدود کرده و شعار می‌دادند. اعتراضات که در آغاز افزایش قیمت سوخت را هدف قرار می‌داد، به سرعت تبدیل به اعتراض به مجموعۀ نظام شد. پاسخ حکومت ایران بی‌رحمانه بود. طی یک هفته پلیس و نیروهای نظامی با توسل به سلاح گرم و سایر سلاح‌های جنگی اعتراضات را در سرتاسر ایران سرکوب کردند. در این اثنا حکومت ایران اینترنت را تقریباً به‌طور کامل قطع کرد. این جنایت‌ها پشت درهای بسته و به دور از انظار عمومی جهانیان اتفاق افتاد.
دادگاه مردمی به چه معناست؟
نخستین دادگاه مردمی در سال ۱۹۶۶ تشکیل شد، زمانی که برتراند راسل دادگاه بین‌المللی جنایات جنگی، معروف به دادگاه راسل را به راه انداخت. اقدام راسل واکنشی بود به بی‌تفاوتی جهانیان نسبت به جنایات ایالات متحده در جریان جنگ ویتنام.
احکام چنین دادگاه‌هایی حقایق و شواهد قابل‌اتکایی به دست می‌دهند که می‌توان با استفاده از آنها دولت‌ها یا سازمان‌های رسمی بین‌المللی را وادار به انجام اقدامات مقتضی و تهیه یک بایگانی تاریخی از وقایع هولناک مجرمانه به همراه شواهد و مدارک این جنایات کرد. این احکام همچنین پاسخی هستند برای بازماندگان یا عزیزان کشته‌شدگان یا قربانیانی که پس از وقوع جریان مورد رسیدگی درگذشته‌اند.
دلیل شکل‌گیری دادگاه آبان چه بود؟
با گذشت چندین ماه از وقوع جنایات آبان هیچ اقدام قابل‌توجهی از سوی جامعه جهانی و نهادهای داخلی علیه مسئولان این جنایات انجام نگرفت و قربانیان و خانواده‌هایشان وادار به سکوت شدند. به دنبال درخواست‌های خانواده‌های کشته‌شدگان و آسیب‌دیدگان، سه سازمان جامعه مدنی یعنی عدالت برای ایران، حقوق بشر ایران و همه با هم علیه اعدام (ECPM) بر آن شدند که برای رساندن صدای این قربانیان به گوش جهانیان پلتفرمی تشکیل دهند. آنها از شش حقوقدان برجستۀ بین‌المللی درخواست کردند که به عنوان هیات قضات در این دادگاه حضور یابند و در خصوص اتهام جنایت علیه بشریت رای صادر کنند. ریاست این هیات را وین جورداش بر عهده دارد. جورداش به عنوان مشاور حقوق بین‌الملل کیفری دادستان کل اوکراین منصوب شده است.
فرآیند دادرسی دادگاه چگونه بوده است؟
اولین فراخوان برای دعوت شهود در اولین سالگرد اعتراضات آبان ۱۳۹۸، همزمان با تاسیس رسمی دادگاه منتشر شد. این فراخوان یک بار دیگر در آبان ماه ۱۴۰۰ نیز انتشار یافت. بیش از ۴۰۰ نفر به این دعوت پاسخ دادند. این افراد شامل مجروحان، دستگیر و شکنجه‌شدگان، اعضای خانواده کشته‌شدگان، و همچنین رهگذران، شاهدان عینی، شاغلین حوزۀ درمان، اعضای پلیس و نیروهای مسلح و مقامات دولتی و قضایی بودند.
شواهد توسط اعضای هیات دادستانی رجینا پائولوس و حمید صبی و تیم‌هایشان جمع‌آوری و بررسی شدند. در آبان ۱۴۰۰، دادگاه تشکیل شد و از آن پس تاکنون دو نوبت جلسات استماع، هر یک به مدت چندین روز، برگزار شده است.
بر اساس شواهد جمع‌آوری شده توسط هیات دادستانی، ۱۶۰ تن از مقامات جمهوری اسلامی به انواع جنایات علیه بشریت از جمله قتل، شکنجه و تجاوز جنسی متهم شده‌اند. علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، ابراهیم رئیسی رئیس جمهور فعلی و حسن روحانی رئیس جمهور سابق از جمله این متهمان‌اند. این افراد به دعوت هیات دادستانی برای دفاع از مواضع خود پاسخی نداده‌اند.
هیات قضات دادگاه قرار است بر اساس مدارک جمع‌آوری‌شده توسط هیات دادستانی و شواهد ارائه‌شده از سوی شاهدان، رای نهایی را مبنی بر اینکه آیا اعمال ارتکابی به منزلۀ جنایت علیه بشریت و نقض شدید حقوق بشر بوده‌اند یا خیر صادر کند.
در دادگاه چه اتفاقی افتاد؟
نخستین دور جلسات استماع در لندن برگزار شد و از ۱۹ تا ۲۳ آبان ۱۴۰۰ به مدت پنج روز به طول انجامید. شهادت ۳۴ شاهد عینی و شش کارشناس حقوق بین‌الملل و متخصص شرایط ایران شنیده شد. شاهدان برخی حضوری و عده‌ای به صورت مجازی شهادت‌شان را ارائه دادند. بسیاری از شهود برای جلوگیری از افشای هویت خویش و در امان ماندن از اذیت و آزارهای مستمر صورت‌شان را با وسایلی مثل ماسک، عینک آفتابی و روسری پوشانیده بودند.
پس از اینکه اولین دور استماع شهادت‌ها با استقبال عموم مواجه شد، افراد بیشتری آمادگی خود را برای شهادت دادن اعلام کردند. دادگاه دور دوم جلساتش را از ۱۵ تا ۱۷ بهمن ۱۴۰۰ در لندن برگزار کرد. در این دادگاه ۱۹ نفر دیگر شهادت دادند که در میان آنان مقامات بلندپایه دولتی، از جمله یک فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز حضور داشت. دادگاه همچنین شهادت کتبی ۱۷۱ شاهد دیگر را نیز پذیرفت.
حکم نهایی دادگاه چه زمانی صادر خواهد شد؟
دادگاه رای نهایی خود را در پاییز ۱۴۰۱ اعلام خواهد کرد.
دادگاه آبان تاکنون چه اثراتی به همراه داشته است؟
نخستین دور جلسات دادگاه آبان پوشش خبری گسترده‌ای به ویژه در ایران داشت. بیش از ۱۵ میلیون بیننده به مدت پنج روز متوالی پخش زنده جلسات استماع را که توسط رسانه‌های بزرگ فارسی‌زبان از جمله ایران اینترنشنال، بی‌بی‌سی فارسی، رادیو فردا، بخش فارسی صدای آمریکای و ایران وایر پخش میشد دنبال می‌کردند. دادگاه آبان به پربیننده‌ترین رویداد در تاریخ فعالیت مدنی ایران تبدیل شد.
اگرچه دور دوم جلسات دادگاه در ماه فوریه نیمه‌علنی برگزار شد و پخش زنده جلسات ممنوع بود، اما به دلیل پوشش رسانه‌های مهم فارسی‌زبان، این دادگاه همچنان در ایران توجه زیادی را به خود جلب کرد.
مقامات دولتی ایران و رسانه‌های وابسته، در سطح وسیع به دادگاه آبان واکنش نشان دادند. دولت ایران از پاسخگویی به شواهد ارائه شده خودداری کرده است، اما در ۱۸ بهمن ۱۴۰۰، وزارت امور خارجه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که با ارائۀ شکایتی رسمی به دولت بریتانیا خواستار توقف دادرسی‌های این دادگاه به نفع روابط دیپلماتیک دو کشور شده است. دولت بریتانیا در این دادگاه مستقل شرکت ندارد.
سازمان‌هایی نظیر عفو بین‌الملل، سازمان حقوق بشری آرتیکل ۱۹و کانون وکلای بین‌المللی و مقامات اروپایی لرد آلتون از لیورپول و آمینه کاکاباوه نمایندۀ پارلمان سوئد تلاش‌های دادگاه آبان برای پایان دادن به مصونیت از مجازات در ایران را ستوده‌اند و خواستار پشتیبانی جامعه بین‌المللی از این دادگاه شده‌اند.
برنامۀ بعدی دادگاه آبان چیست؟
سازمان‌های غیردولتی مردم‌نهادی که دادگاه آبان را راه‌اندازی کرده‌اند هم‌دوش ائتلاف وسیع جامعه مدنی به مبارزه خود برای احقاق حقوق کسانی که در آبان ۱۳۹۸ قربانی نقض حقوق بشر شده‌اند ادامه خواهند داد.
آنها امیدوارند که رای دادگاه آبان باعث شود که مانند موارد مربوط به سوریه، میانمار و نیکاراگوئه یک مکانیسم تحقیقاتی مستقل به رهبری سازمان ملل شکل گیرد، و کسانی که مرتکب جنایت علیه بشریت شده‌اند، طبق قوانین بین‌المللی، توسط محاکم داخلی یا بین‌المللی مورد بازخواست قرار گیرند. آنها همچنین خواستار قرار گرفتن نام این افراد در فهرست تحریم‌های حقوق بشری مگنیتسکی هستند.
چگونه می‌توانم از دادگاه آبان حمایت کنم؟
در صورت داشتن هر اطلاعاتی در خصوص جنایات آبان ۱۳۹۸ لطفاً از طریق شماره ۴۴۷۷۷۰۰۵۷۰۰۷+ روی پیام‌رسان‌های واتساپ یا سیگنال با هیات دادستانی تماس بگیرید.
کمک‌های مالی‌تان را از طریق این لینک می‌توانید به حساب دادگاه آبان بریزید. کلیۀ این مبالغ صرف هزینه‌های این دادگاه خواهد شد. ما از رسانه‌ها، چهره‌های مردمی و شهروندان می‌خواهیم که از مردم ایران حمایت کنند. این چنین جنایاتی معمولاً دور از انظار عمومی اتفاق می‌افتند چون مقامات مایل به پنهان کردن آنها هستند. دست دوستی و اتحاد به این دادگاه بدهید. صدای بی‌صدایان باشید. کمک‌هایی که می‌توانید در این مسیر انجام دهید از این قرار است:
– با خانواده، دوستان و هم‌محله‌ای‌هایتان حرف بزنید و از آنها بخواهید که از دادگاه آبان پشتیبانی کنند
– به نمایندۀ شهرتان در مجلس نامه بنویسید و از او بخواهید درخواست دادگاه از سازمان ملل و دولت ایران را انعکاس دهد
– هرچه در توان‌تان هست انجام دهید تا توجه رسانه‌ها، قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران را به این دادگاه جلب کنید.
جنایت علیه قوانین بین‌الملل نیازمند یک پاسخ بین‌المللی است.
من روزنامه‌نگارم و مایلم اخبار دادگاه آبان را پوشش دهم. به این منظور باید با چه کسی تماس بگیرم؟
از توجه شما به این دادگاه سپاسگزاریم. لطفا با نشانی press@abantribunal.com تماس بگیرید.